ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԵՐՐՈՐԴ ԱՍՏԻՃԱՆ՝ ԴՈԿՏՈՐԱՆՏՈՒՐԱ

Նոր գիրք բարձրագույն կրթության և գիտության կառավարիչների համար, որը բարեփոխումների նոր շղթա է նախատեսում կրթության համակարգում:

«Բարձրագույն կրթության երրորդ աստիճանն առաջին երկուսի օրգանական շարունակությունն է և դա պետք է ամրագրվի օրենքով»,- «Դոկտորանտուրա. բարձրագույն կրթության երրորդ աստիճանի կազմակերպման հիմունքներ» գրքի շնորհանդեսին ընդգծեց համահեղինակ, ֆ.մ.գ.թ. Ատոմ Մխիթարյանը: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկը երաշխավորվել է ՀՀ կրթության և գիտության նախարարի հրամանով և հրատարակման ներկայացվել ՀՊՄՀ գիտական խորհրդի որոշմամբ:

«Բոլոնիայի գործընթացի շրջանակներում դեռևս 2000-ականների սկզբին մեզնում սկսված բարձրագույն կրթության բարեփոխումների շրջանակներում մենք դեռևս չենք համարձակվել դիպչել ասպիրանտուրային»,- ասաց համահեղինակ, Կրթության և գիտության նախկին նախարար, բ.գ.դ. Սերգո Երիցյանը:

Ըստ էության սա առաջին փորձն է, հիմնվելով հետբուհական կրթության զալցբուրգյան տասն սկզբունքների վրա, նոր մոտեցումներ առաջադրել բարձրագույն կրթության երրորդ աստիճանում ուսանողի ընտրության, գիտական ղեկավարի նշանակման, ակադեմիական ազատությունների սահմանման, որակի ապա­հովման հարցերում, կարևորելով մրցակցային դոկտորական կրթության կազմակեր­պումը և ասպիրանտական համակարգից դոկտորականին անցման անհրաժեշտությունը: Այս առումով հարցադրումներ են առաջանում, թե ի՞նչ ուղղություններով պետք է իրագործվեն կրթական բարեփոխումները, որպեսզի ունենանք մրցակցային ասպի­րան­տուրա ինչպես հայ­րե­նական, այնպես էլ միջազգային կրթական շուկայում: Աշխատության հեղինակները ներկայաց­նում են հետբուհական կրթության արևմտյան փորձը, զուգա­հեռ­ներ անց­կացնելով ասպիրանտուրայի և դոկտորանտուրայի միջև: Ընդ որում, մշտապես շեշտադրումներ են արվում ասպիան­տու­րայից դոկտորանտուրային անցման անհրաժեշտության ուղղու­թյամբ, պարզաբանելով, որ ասպիրանտական և դոկտո­րական կրթական համակարգերի միջև առկա են էական տարբերություններ:

«Ավանդույթի ուժով, մեր երկրում ասպիրանտուրան հիմ­նա­կանում ծառայել է մտավոր կապիտալի ձևավորմանը և անհատի կարիերայի աճին: Սակայն ժա­մանակները փոխվել են, և գի­տությունը, ինչպես նաև հետ­բու­հական կրթությունը, ձգտում են դեպի նորամուծությունների շուկա, որն էլ արմատական բարե­փոխումների պահանջ է դնում հետա­զոտական աշխատանքների ֆինանսավորման, հետազոտող շրջա­նավարտի ուսումնառության վերջնարդյունքների, շուկայամետ գիտական նորույթների ձևա­վորման ուղղությամբ»,- իր խոսքում ասաց գրքի համահեղինակ տ.գ.դ. Արմեն Ճուղուրյանը:

Հրատարակությունն օգտակար է բարձրագույն մասնագիտական կրթության երրորդ աստիճանում սովորող ուսանողներին նաև այն առումով, որ ուսուցանում է գիտական հոդված հրատարակելու, գիտաժողովների արդյունավետ մասնակցության, հետազոտության նորույթի ձևակերպման, ատենախո­սության շարադրման և մի շարք այլ հմտություններ: Գրքում կարելի է գտնել այնպիսի հարցադրումների պատասխաններ, ինչպիսիք են՝ ինչպես է ծագել ու զարգացել դոկտորանտուրան, ինչ դեր ունի այն Բոլոնիայի գործընթացում, որոնք են զալցբուրգյան սկզբունքները և ինչպես կիրառել դրանք, ինչպես համադրել կրթական ու հետազոտական բաղադրիչները դոկտորանտուրայում, ինչպես արդյունավետորեն համադրել կրթությունը, գիտությունը, արտադրությունն ու նորարարությունը, ինչ դեր է վերապահված գիտական ղեկավարին, բուհին ու գիտական կազմակերպությանը բարձրագույն կրթության երրորդ աստիճանում և այլն: Գրքի առանձին գլխում ներկայացված է դոկտորանտուրայի կազմակերպման համար հիմք հանդիսացող գործող իրավական դաշտը, հիմնավորված է օրենսդրական բարեփոխումների անհրաժեշտությունը և առաջարկված է ճանապարհային քարտեզ:

Հեղինակներ Ս. Երիցյանը, Ա. Ճուղուրյանը և Ա. Մխիթարյանը ասպիրանտուրայում առաջնահերթություն են հա­մար­ում համակարգի ինստիտուցիոնալ վերակառուցում­ները, առանց որոնց մասնագիտական կրթության երրորդ աստի­ճանում բարե­փոխումները մակերեսային բնույթ կկրեն: Ըստ նրանց՝ չափա­զանց շտապողականությունը ասպիրանտուրայի և գիտական աս­տի­ճա­նաշնորհման համակարգի բարեփո­խումների գործընթացում հարիր չէ: Սակայն, մյուս կողմից, տեղում դոփելն էր անթույլատրելի է, քանի որ ներկայումս բարձրագույն կրթության կազմակերպման արդյունավետության բարձրացումն ու միջազգային չափանիշ­նե­րին համապատասխանեցումը օրախնդիր է:

Ուստի ընդգծվում է, որ հիմք ընդունելով առաջավոր միջազ­գային փորձը, դանդաղ քայլերով, բայց արմա­տական վերա­կա­ռուցումների հաստատակամությամբ պետք է սահուն անցում կա­տա­րել ասպիրանտուրայից` դոկտորանտու­րայի: Հակառակ դեպ­քում Հայաստանը պարզապես անվերադարձ կկրոցնի իր մրցակցային դիրքերը Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքում: